Hizkuntzak
Irakasleak
Larrotxene Bideoko ikastaroek, ikuspegi zeharkako batez, profesional finkatuak eta talentu berriak jarri dituzte irakasle-lanetan, beren eskarmentutik aritu direnak. Hona hemen irakasle nabarmenenetako batzuk.
EHU/UPVn kazetaritza eta publizitatea eta Saroben eta San Diegon (AEB) zinema ikasi ondoren, 2001. urtean Moriarti ekoiztetxea sortu zuen beste lagun batzuekin batera, eta zuzendari, ekoizle eta gidoigile lanetan aritu da harrezkero. Jose Mari Goenagarekin batera, 80 egunean filma zuzendu zuen (2010), eta hogeita hamar saritik gora jaso zituzten zenbait zinemalditan erakutsi eta gero. Hurrengo filma Loreak (2014) izan zen, Goenagarekin batera zuzendua hura ere, eta ibilbide arrakastatsua izan zuen zinemaldietan, hogeitaka sari irabazteraino.
Gainera, Loreak film onenaren Goya sarirako izendatu zuten, eta Oscar sarietarako hautagaien artean ibili zen. Hirugarren filmak –Handia (2017), Goenagarekin batera zuzendua halaber– hamar Goya sari jaso zituen, eta arrakasta handia izan zuen nazioartean. Azken lanak ere –La trinchera infinita (2019)– ibilbide luzea izan du, bai eta sari ugari jaso ere zinemaldietan.
Donostian enpresa-zientziak eta Saroben zinea ikasi ondoren, Moriarti ekoiztetxea sortu zuen beste zenbait lagunekin. Film labur batzuk zuzendu ditu; besteak beste, sari ugari jasotako Tercero B, Sinfonia eta Lagun mina izenekoak. Supertramps animazio-film luzea idatzi eta zuzendu du (2005), Animazio Film Onenaren Goya sarirako izendatua; Lucio film dokumental luzea (2007), Film Dokumental Onenaren Goya sarirako izendatua; eta fikziozko lau film luze, Jon Garañorekin batera zuzenduak: 80 egunean (2010), Loreak (2014), Handia (2017) eta La trinchera infinita (2019).
Film luze horiek sari-andana luzea jaso dute nazioartean, hainbat zinemalditan. Nabarmentzekoak Handiak jasotako 10 Goya sariak, eta Loreak Oscarretarako hautagai izendatu izana; bai eta 80 egunean filmak jasotako 30 sariak ere.
Madrilgo Erkidegoko Zinematografia eta Ikus-entzunezkoen Eskolan (ECAM) gidoigintza eta Saroben zinema ikasi ondoren, ETBn lan egin zuen gidoigile gisa 2004 eta 2006 artean. 2007an, zuzendari laguntzaile jardun zuen Lucio dokumentalean, zeina Moriarti produkzioak eta Irusoin ekoiztetxeek produzitu baitzuten. Gero, El método Arrieta (2013) dokumentalaren gidoigilea eta zuzendaria izan zen, zeina Giza Eskubideen Zinemaldian estreinatu baitzen, bai eta Ikus-entzuleen Saria irabazi ere.
Orobat, Sueñan los androides (2014) filmaren gidoigilea da beste zenbaitekin batera, Ion de Sosak zuzendua eta Berlinale Berlingo Zinemaldian (Forum sailean) lehiaketarako estreinatua, ondoren Buenos Airesko BAFICI zinemaldian eta Sevillako Festival Cine Europeo izenekoan ere proiektatua. 2015ean, Kalebegiak film luzearen zuzendarikide artistiko bihurtu zen, zeina Moriarti Produkzioak eta Donostia 2016k ekoitzi baitzuten.
Ikus-entzunezko Komunikazioan lizentziatua Pompeu Fabra unibertsitatean, eta Arte Ikerkuntza eta Sorkuntzako Masterra egina UPV/EHUn. Ikus-entzunezko zenbait lan zuzendu ditu, hala bakarka nola taldean (Las Chicas de Pasaik eta Villa Dolores kolektiboetan, edo Kalebegiak eta Zinergentziak proiektuetan) Azken dokumentala, Gure hormek (Las Chicas de Pasaik, 2016), Donostiako Zinemaldiko Zabaltegi-Tabakalera sailean estreinatu zuten, eta sariak jaso ditu Málaga, Zinebi, L’Alternativa eta Cortadan.
Gainera, Elorzaren lan batzuk Bilboko Azkuna Zentroan, Salamancako DA2 zentroan, Koldo Mitxelena Kulturunean, Kalostran eta Nafarroako Filmategian eman izan dira. 2015ean, Irizar sariko epaimahaikide izan zen Donostiako Zinemaldian, eta azken urteotan Muestra Documental Lupako lantaldean hartu du parte.
Ingeniaria eta industria-diseinatzailea da, eta Dibulitoon Studio-n hasi zen animazio-filmak ekoizten, baina laster pasatu zen dokumentalen gidoigintzara eta errealizaziora. Honako dokumental hauek idatzi eta egin ditu: Ochumare; Orisha del Arco Iris; Txalaparta, el eco de un pueblo; Balenciaga, Permanecer en lo Efímero; Cuidadores, Compañeras de viaje; Cendrillon, En Route pour Versailles, Notas en Movimiento, eta, berriki, En Tránsito, zeina nazioarteko zinemaldi askotan hautatu baitute eta sari ezagunak irabazi baititu, hala Espainian nola Mexiko, AEB eta Italian. Fikzioan, honako film labur hauek egin ditu: Les trois pommes, Out of Marruecos, El juego de Caín (gidoigile), Juguetes, Atrapados, The Abbey eta, berriki, Medeo.
Zenbait film luze muntatu ditu; besteak beste, Asier Altunaren Amama eta Bertsolari, Max Lemcke-ren La isla de Ahmend Boulane, 5m2 eta Casual Day, Koldo Almandozen Sipo phantasma, bai eta hainbat film labur ere. Telebistan, errealizadore-lanak egin ditu Documentos TV-rentzat: Salir del armario a los 60, 500 gramos de vida eta Casals, un canto para la paz.
Lehenago, Carlos Saura, Víctor Erice, Daphna Kastler, Daniel Calparsoro, Mercedes Alvarez, Telmo Esnal, Jorge Gil, Catherine Ulmer, Jose Mari Goenaga eta Jon Garañoren filmen postprodukzioan hartu zuen parte, eta Finat Cut Pro-ko irakasle izan da Madrilgo ECAMen. Egin dituen azken lanen artean, Iratxe Fresnedaren Irrintziaren oihartzunak dokumentala eta Jon Garaño eta Aitor Arregiren Handia, zeinagatik muntaketa onenaren Goya saria lortu baitzuen.
Ikus-entzunezko komunikazioan lizentziatua da, eta zine-zuzendaritzan diplomatua (ECAM). 2014an, Iksketa feministak eta generokoak masterra egin zuen UPV/EHUn. Honako dokumental hauek zuzendu ditu: Amaren ideia (2009), Esperanza (2012), Verabredung (2017) (Doc España saileko irabazlea SEMINCIn), eta Muga deitzen da Pausoa (2018), Xixongo Zinemaldian estreinatua, 2018an.
Zenbait hezkuntza-proiektutan hartzen du parte; besteak beste, Cinéma en curs eta Zineleku izenekoetan. 2020an, Kuartk Valley western dokumentala estreinatu zuen, eta ikerketa bat egiten ari da, non “zine-sorkuntza prozesu haragiztatu gisa” duen aztergai.
Vaucluse, Frantzia (1959). Frantzian jaio zen, baina Iruñean eman zuen haurtzaroa. Euskal Ekoizleen Elkarteak antolatutako lehen gidoi-lehiaketa irabazi zuen 1987an, Los puñales de la Martinica izenburuko testu batekin, zeina Chatarra filmaren oinarri izan baitzen. Irakaskuntza utzi eta zinean hasi zen buru-belarri.
1990ean, bere lehen lana egin zuen gidoigile profesional gisa: Santa Cruz, el cura guerrillero. Gidoigile gisa egindako lanen artean, hauek dira nabarmenenak: Vacas (1991), Muerto de amor (1996), Yoyes (2000) La caja 507 (2002), La vida mancha (2003), Yo (2007), Un poco de chocolate (2008), El idioma imposible (2010) No habrá paz para los malvados (2011), Baztan (2012), Hansel y los jardines del Edén (2012), Gigantes (2018/2019), La línea invisible (2019), La influencia (2019), Libertad (2020).
Paula Olazek banda sonorak egin ditu. Berklee College of Music-en egin zituen ikasketak eta cum laude aipamena jaso zuen graduondokoan. Aldi berean neuropsikologia klinikoko ikasketak egiten ditu, non pisokologia kognitiboan espezializatzen den cum laude aipamenarekin. Bere ikasketak Espainian, Estatu Batuetan, Alemanian eta Suizan egiten ditu Javier Asín, Bingen Mendizabal, Cornelius Schwehr, Lucio Godoy eta Wolfgang Rihm konpositore famatuaren tutelapean. Aurrerago Pascal Gaignerekin hasten da kolaboratzen, gaur egun arte.
Bere lanen artean honakoak aurki ditzakegu: “Handia” ( 2017, soinu banda onenaren Goya saria Pascal Gaignerentzat), “Errementari” (2017), eta Dantza (2018,). Bideojokoetan, laburmetraietan, dokumentaletan, antzerkian eta dantzan ere lan egiten du. Obra koralak konposatzen ditu ere.
Donostian jaio zen, eta Tres minutos eta Nora film laburrak idatzi eta zuzendu ditu; bigarrenak Euskadiko Gazteriaren Kontseiluaren bigarren saria irabazi zuen. 2002an, Jardines deshabitados fikzio-film laburra idatzi eta zuzendu zuen, eta hamahiru sari irabazi, hirurogeita hamar zinemalditan parte hartu ondoren, Espainian eta nazioartean.
Frío sol de invierno izan zuen opera prima. Donostiako Nazioarteko Zinemaldirako hautatu zioten, eta hamabost sari irabazi zituen, besteak beste zuzendari berri onenaren Goya saria. Bigarren film luzeak, La sombra de nadie, film onenaren eta zuzendari onenaren sariak irabazi zituen Euskal Zinemari emandako El Mundo sarietan, bai eta gidoiaren aipamena ere. 2014an, Lasa eta Zabala filma egin zuen, eta 2020an Olea… ¡Más alto! dokumental luzea estreinatu zuen, Pedro Olearen bizitza eta obrari buruz.
Zenbait postu izan ditu film luze batzuetako produkzio eta zuzendaritza taldeetan; nabarmentzekoa Pausoka ekoiztetxeak EITBrentzat egindako GO!AZEN musikalean produkzio buru gisa egindako lana. Produkzio buru eta zuzendari laguntzaile izan da Aritz Moreno, Telmo Esnal eta Asier Altunaren azken proiektuetan; nabarmentzekoak, Artalde (2010), Cólera (2018), Ventajas de viajar en tren (2019).
Aurrez, publizitatean jardun zuen zenbait urtetan, lehenik Bartzelonan eta gero Euskadin, produkzio departamentuan, telebistarako iragarkiak egiten. Zortzi urtez lan egin du produkzio-laguntzaile gisa Donostiako Fantasiazko eta Beldurrezko Zinemaren Astean. Gaur egun, Sr&Sra ekoiztetxeko ikus-entzunezko proiektuez eta Donostiako Zinemaldiko departamendu teknikoaren koordinazioaz arduratzen da.
Bilbon jaioa da, 1973an, eta musikaren alorrean hasi zen. Zenbait taldetan jo ondoren, pixkanaka grabazioei begira jarri zen, modu autodidaktan. Hamar urtez etengabe bere kasa ikasten jardun ondoren, tarteka soinu-lanak eginez, ofizialki hasi zen soinu-ikasketak egiten Andoaingo Zine eta Bideo Eskolan.
TOso garrantzitsuak izan ditu elektrizitate- eta elektronika-ikasketak ere, ezagutza osagarri baliosak lortu baitzituen horrela. Harrezkero, soinua du lanbide, batez ere ikus-entzunezkoen sailean, eta bereziki zinerako soinua. Bere filmografian, honako hauek nabarmentzen ditu: Mateoren Ama (2019), Agur Etxebeste (2019), La trinchera infinita (2019), 70 Binladens (2018), Dantza (2017), Handia (2017), El ataúd de cristal (2016), Loreak (2014).
Ikus-entzunezkoen Komunikazioan lizentziatua Nafarroako Unibertsitatean, eta Film Certificate New York-eko Unibertsitatean. Txintxua Films sortu zuen 2008an, eta ekoizle-lana egiten du han. Ekoizle exekutibo gisa, ikus-entzunezko proiektu batzuen errealizazioa bultzatu du; nabarmentzekoak: Sipo Phantasma (2016), Koldo Almandozek idatzi eta zuzendutako film esperimentala; Amama (2015), Asier Altunak idatzi eta zuzendutako filma, Donostiako Zinemaldiaren sail ofizialean estreinatua; Bertsolari (2011), Asier Altunak zuzendutako dokumentala, Donostiako Zinemaldiaren sail ofizialean estreinatua; Soroa (2014), Asier Altunaren film laburra, Donostiako Zinemaldiaren Zabaltegi Sailean aurkeztua. 2020an, Hondar ahoa minisail arrakastatsua sortu zuen Koldo Almandozekin batera, ETBrentzat.
Eskarmentu handiko ekoizlea da ez-fikziozko zineman, eta zinemaldi, areto, telebista eta plataforma askotan aurkeztu ditu bere filmak. NOKODEK erakusketa esperimentalaren antolatzaileetako bat da, eta bideoklipak eta zuzeneko ikusizkoak egin izan ditu zenbait artistarentzat.
2010ean, Filmotive ezarri zuen Bilbon, Bartzelonak Bausan Films-en jardun ondoren, non produkzio-koordinatzaile izan baitzen dokumental hauetan: Balseros (2004ko Oscarretarako izendatua), Bucarest, la memoria perdida (Goya saria 2009an). Gaur egun, ekoizle gisa ari da Zazpi T’erdi ekoiztetxean, eta lan hauek nabarmendu daitezke haren filmografian: Converso (2017), Voces de papel (2016), Homing (2014), Oírse (2013), Nao Yik (2011), LT22 Radio La Colifata (2005), Ayacatzintla (2003).
Gidoiaren munduan hasi zen Larrotxenen, Isabel Albak emandako ikastaro bati esker. Madrilen, Zinematografia eta Ikus-entzunezko Arteetan diplomatu zen, Gidoigintza espezialitatean. Bere lehen lan ordaindua Génesis, en la mente del asesino sailaren sorkuntza eta idazketa izan zen, zeina Cuatro telebista-kateak eman baitzuen.
Honako hauek idatzi ditu: film laburrak (Pim, pam, pum, 26 sari irabazia eta mundu osoko 167 zinemalditan hautatua…), EITBrentzako telebista-programak (¡Gracias, Petrov, Herri txiki, infernu handi, Tribuaren berbak…), antzerkia (Muerte de un loro, Antzerkigintza Berriak programarako hautatua) eta film luzeak (Handia, 10 Goya sari irabazitakoa, Jatorrizko Gidoi Onenarena barne…) Larrotxenen ez ezik, Mondraqon Unibertsitatean ere ematen ditu gidoi-eskolak.
Arte Ederretan lizentziatua Bartzelonako Unibertsitatean, eta Fikzio-zuzendaritzan lizentziatua ESCAC zine-eskolan. Ikus-entzunezkoak sortzen eta errealizatzen jardun du Bartzelonan eta Euskal Herrian. Batez ere dokumentalean eta fikzio-zuzendaritzan jardun izan du, baina baita zuzendari laguntzaile, ekoizle, gidoigile eta muntatzaile lanetan ere.
Haren filmografian, honako film luze hauek nabarmentzen dira: Los inocentes (2013) eta Echevarriatik Etxeberriara (2014); bai eta telebistarako dokumental hauek ere: 40/24 (2015) eta 20N (2015); eta labur hauek: Otsoko (2013), Sumud (2014) eta Emarri (2018). 2016an, Aitor Bereziartuarekin batera, Mirokutana ekoiztetxea sortu zuen. Zinea ez ezik, telebista, publizitate-iragarkiak eta erreportajeak dituzte lan-eremu. Lisbeth (2017) izan da ekinbide horren lehen emaitza.
