Hizkuntzak
Nosferatu
Nosferatu programa 1988an hasi zen, Donostia Kulturak antolatuta. 2012tik Euskadiko Filmategiarekin batera ekoizten da.
Western USA garaikidea 1962-2021 Nosferatu zikloa, Donostia Kulturak eta Euskadiko Filmategiak antolatua, Tabakalera eta Filmoteca de la Generalitat Valencianaren lankidetzarekin, 2024ko urtarrilaren eta abenduaren artean garatuko da.
Western USA garaikidea 1962-2021
2024ko urtarrila-abendua
Nosferatuko pantailak western garaikidearen agertoki zabaletara egingo du bidea 2024an. Zikloak eta bere inguruan editatuko diren liburuek 1962 aukeratu dute abiapuntutzat, orduan hasten baita western klasikoaren trantsizioa generoak hartuko dituen bide berrietara. Hala, generoko zinemagile klasikoen azken agurra izango da, tartean John Ford (The Man Who Shot Liberty Valance, 1962), Raoul Walsh (A Distant Trumpet, 1964) edo Howard Hawks (El Dorado, 1966) eta beste batzuk iristen hasiko dira, generoa aldatzera deituak, aitzindari dituztenak Sam Peckinpah (The Wild Bunch, 1969) eta Clint Eastwood (High Plains Drifter, 1973).
Zikloarekin batera bi liburu editatuko dira, bata gaztelaniaz eta bestea euskaraz. Lehena, Western USA 1962-1992, Colección Nosferatuko 20. zk., Carlos Aguilarek eta Pablo Fernándezek koordinatu dute, eta urtearen hasieran kaleratuko da. Bigarrena, Iñigo Marzabalek koordinatua, Nosferatu Bildumako 12. zk., 2024ko amaieran editatuko da.
Agenda
Historia
Nosferatu programa 1988an hasi zen, Donostia Kulturak antolatuta. 2012tik Euskadiko Filmategiarekin batera ekoizten da. 70 atzera begirako inguru egin dira, nazionalitate eta garai desberdinetako zinemagileak (Jean Renoir, Yasujiro Ozu, David Lean, Robert Rossen, Federico Fellini, Agnès Varda, R. W. Fassbinder, Luis Buñuel...), zinematografiak (afrikarra, hegokorearra, frantsesa), aldi historiko zehatzak (“indarkeriaren belaunaldia” Iparramerikako zinean, 70etako thriller estatubatuarra, screwball comedy...) eta ziklo tematikoak (eurowestern, langile-klasea zineman, Frantziako zinema beltza...) protagonista dituztenak.
Zikloekin batera, Nosferatu Bildumaren bi liburu argitaratzen dira, bata euskaraz eta bestea gaztelaniaz, 2008tik Nosferatu aldizkaria ordezkatzen dutenak.
Aurreko zikloak
Nosferatuko pantailak western garaikidearen agertoki zabaletara egingo du bidea 2024an. Zikloak eta bere inguruan editatuko diren liburuek 1962 aukeratu dute abiapuntutzat, orduan hasten baita western klasikoaren trantsizioa generoak hartuko dituen bide berrietara. Hala, generoko zinemagile klasikoen azken agurra izango da, tartean John Ford (The Man Who Shot Liberty Valance, 1962), Raoul Walsh (A Distant Trumpet, 1964) edo Howard Hawks (El Dorado, 1966) eta beste batzuk iristen hasiko dira, generoa aldatzera deituak, aitzindari dituztenak Sam Peckinpah (The Wild Bunch, 1969) eta Clint Eastwood (High Plains Drifter, 1973).
The Professionals (1967) © Columbia Pictures / Album
Zinema beltza 1910eko hamarkadaren hasieran sortu zen Frantzian, Louis Feuilladeren sailekin –Fantômas (1913-14), Les Vampires (1914-15)–. XXI. mendean ere denboraldi bakoitzean film ugari ekoizten jarraitzen da herrialde horretan.
Polar terminoak –policier (poliziakoa) eta noir (beltza) hitzen apokopetik sortuak– bai zineman bai literaturan krimenaren eta polizia-gaien inguruko adierazpide desberdinak hartzen ditu barnean, kultura frantsesaren ikuspegitik betiere. Hala, delituaren eta delinkuentearen antropologia soiletik, Ongiaren eta Gaizkiaren konfrontaziotik haratago doazen adierazpideak dira. Polar filmikoa, izan ere, baliteke izatea historian Europak generoko zinemari egindako ekarpenik handienetakoa, bertan elkar hartzen baitute Europako abangoardiek, Hollywoodeko pelikulek, eta poetika tragiko tremendistak, XIX. mendearen bukaerako Frantziako nobela naturalistan sorburua duenak, marjinazioari, les bas-fonds horiei buruzkoak. Hori guztia irudi metaforiko, liriko eta zeharo errealistek piztutako lilurari lotuta.
Le Samouraï (1967) / © Compagnie Industrielle et Commerciale Cinématographique / Fida Cinematografica / Filmel / T. C. Productions / Diltz / Bridgeman Images / Album
Hamabi hilabete horietan zehar hurbilketa bat eskainiko du Donostia Zinemaldiaren historiara eta, hartara, 40 film inguru proiektatuko ditu, 1953az geroztik bere programatik igarotakoak, eta batez ere sail ofizialen eta zuzendari berriei eskainitakoen artetik aukeratuak. Atzera begirako honen asmoa hauxe da, Zinemaldiaren historiaren zertzelada txiki bat izatea, ahalik eta anitzena, zinemaren historiaren azken 70 urteak markatu dituzten zinemagileak eta filmak bilduta.
© Kutxateka / Fondo Foto Marín / Paco Marí
Atzera begirako honetan osorik ikusi ahal izango da Aragoiko zinegileak zuzendari gisa egindako lana, 32 filmez osatua, eta 2021ean zehar proiektatuko dira. Luis Buñuel, zalantzarik gabe, zinearen historian izan den zinegile handienetako bat da, zinegileen hainbat belaunaldiren erreferentzia.
Bere ibilbideak ia 50 urte jasotzen ditu eta batez ere Frantzia eta Mexiko artean garatua da ‒Espainian egin zituen sarraldi (nabarmen) batzuekin batera‒. Hala, XX. mendeko artearen hainbat klasiko utzi zituen ondare etorkizunerako.
© Luis Buñuel Film Institute
Fassbinderren estiloa zuzena eta berehalakoa da, soila zenbaitetan, eta gero eta eszeptikoagoa; bere antzerki konpainiatik sortutako antzezle talde egonkor batekin lan egin izan zuen beti; diskurtso garratz bat garatu zuen bere obran klase arteko desberdintasunei, Estatu terrorismoari, identitate sexualari eta otzantasunean eta mendekotasunean oinarritutako amodiozko harremanei buruz, eta trilogia bat ere eskaini zion gerraosteko Alemaniari.
© Rainer Werner Fassbinder Foundation
1928an Bruselan jaioa, Frantzian garatu izan du bere obra osoa. Varda, zalantzarik gabe, azken 60 urteetako Europako zinearen erreferentzia bat da, ibilbide interesgarriena, koherenteena eta luzeena egina duten zinegileetako bat, eta bere garaiari aurrea hartu izan diona. Izan ere, ia hasieratik esperimentatu izan du formatuekin eta generoekin, eta erreferentzia bat da gainera mugimendu feministentzat.
Les Plages d’Agnès (2008) / © Ciné-Tamaris
H. G. Wells, George Orwell, Aldous Huxley, Karel Čapek edo J. G. Ballard bezalako idazleen legatutik abiatuta, ahalmen handiko diskurtso distopikoa eraiki du zineak artearen arloan izan zituen hastapenetatik oso gai polemikoei heltzean: autoritarismo politikoa, desberdintasun sozialak, autokrazia ekonomikoa, teknologiak giza bizitzan duen eragina, kulturaren degradazioa, sentimenduen galera, beldurra gerra nuklearrari, ingurumenaren narriadurari, indarkeriari menderatze ideologikorako tresnatzat…
Ahalmen handiko diskurtso bisual batez baliatu diren filmen unibertso trinko eta erakargarri honetatik itzal handiko zinemagile ugari igaro izan dira, haien artean, Fritz Lang, Ridley Scott, Stanley Kubrick, Jean-Luc Godard, Franklin J. Schaffner, Paul Verhoeven, Richard Fleischer, George Miller, George A. Romero, Olivier Assayas edo Terry Gilliam, batzuk aipatzearren.
© Fernando Mircala
XX. mendeko hogeita hamarreko hamarkadaren hasieran komedia-eredu berri bat sortu zen Hollywooden, eta elefante bat katxarro-denda batean bezala zalapartaka sartu zen generoan. Komedia ludikoa zen, zoro samarra, batez ere inkonformista, ia beti menderaezina, apur bat slapsticka eta erabat asmaezina; “portaera onaren” arauak hankaz gora jartzeko eta istorio askoren atzean dagoen oligarkia ekonomiko aberatsaren balio tradizional eta patriarkalak urratzeko joera zuena, esate baterako.
Bringing Up Baby (1938) / © Album
Krzysztof Kieślowski (1941-1996) zinemagile poloniarra XX. mendeko bigarren zatiko zinemagile europar nagusienetakoa dugu.
Dokumental eta fikzioaren artean, bere ibilbidean zehar haraindikotasunarekiko bokazioa duen errealismoa eta 90ko hamarkadaren hasieran Europarantz gerturatzen hasi zen Poloniaren erretratua uztartu zituen.
© Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny
Zikloa ekainera bitartean luzatuko da, 22 emanaldi eta 22 film eskainiz. Zinemaren historia osoan zehar langileen bizitzak eta langile-klaseak protagonista izan dituzten film onenetako batzuk ezagutzera emango dira. Langile horien handitasunak zein sufrikarioak, egunerokoa, bizirik irauteko edo bizi-baldintzak hobetzeko borroka etengabea, itxaropen eta porrotak, langile horien errealitatea, bizitza eta heriotza erakusten dituzte film horiek.
Nekazariak, arrantzaleak, meatzariak, etorkinak, mota guztietako fabriketako langileak, lan-baldintza hobeak aldarrikatzeko greban dauden langileak, langileen eskubideen aldeko borrokalariak...
Tuli tikkutehtaan tyttö (1990) / © Album
Zikloa zinemagilearen obra ia osoaren atzera begirakoa eskainiko du. 30eko hamarkada hasieratik Alemanian, Frantzian, Italian, Herbehereetan eta Estatu Batuetan filmatu ostean, 50eko hamarkadan itzuli zen Kontinente Zaharrera eta, garaia baino lehen hil aurretik, XX. mendeko zinemagile europarren arteko onenetako bat bilakatu zuten lau film egin zituen.
© Album
Zikloaren helburuen artean dago gozamena eta gogoeta uztartzen dituen begirada bat eskaintzea, izenburu kanonikoak eta ezezagunagoak nahastuz.
Baina, bestalde, ikusle gazteek zinema-ikuskizun hau lehen aldiz ikusi ahal izango dute pantaila handian, bertsio digitalean zaharberritutako kopiak tartean direla.
Hurrengo hilabeteotan, horiek guztiak izango ditugu bisitan Antzoki Zaharrean, eta bertako pantaila historiako musikalik ospetsuenetako batzuekin gainezka beteko da. Musika eta koloreen eztanda bat, bidaia bat denbora zehar Cheek to Cheek, Singin’ in the Rain edo Maria abestien erritmopean.
Cabaret (1972) / © Album
Zikloak errepaso egiten die zortzi hamarralditan zehar euskal lurraldeetan izandako gatazka belikoari buruz egin diren produkzio garrantzitsuenetarikoei.
L’Espoir (1939)
Felliniren eraginak, bai bere garaiko zinegileengan bai ondorengoengan, eta bere aparteko irudimenak ezinbesteko erreferentzia izatera eraman dute zinearen historian diren irudi gailenak gogora ekartzeko garaian.
Errealitatea deitu ohi diogun hori baztertu gabe unibertsoak sortzeko duen gaitasunak, baina errealitateak estutzen utzi gabe, bide eman zien asmakuntzari eta komediari, poesiari eta askatasunari, beste hitz batzutan esanda, zentzuz bete zuen zinearen asmakuntza zoragarriaren izaera.
Zuzendari bat deskubritu eta sortzeko bizi izan zen zuzendaria da Fellini. Besterik ez, zioen hark. Alajaina.
© Album
Goretsia bezain gaitzetsia, ia batezbestekorik gabe, François Truffautek zinegile ezezagun izaten jarraitzen du, ugaria izan arren bai berari bai bere lanari eskaini izan zaion bibliografia.
Ez jakin berarekin zer egin, ez jakin bera non kokatu, eta horrek ondoeza eta kezka eragiten du, eta halako egoerek, alde batetik maite sua eta, bestetik gorroto bizia piztu ditzakete.
© Album
Zinemagile berriak eta eskarmentu handiko ibilbide luzea zuten beste batzuk, garai hartako zinema beltz amerikarrak ukitu zituen bide desberdin guztietan barna ibili ziren: blaxploitation (bereziki biztanle afroamerikarrari zuzenduriko zinema) bezalako genero berrietatik hasi, John Shaft detektibea buru zutela, eta "konspirazio-teorien" inguruko filmetaraino, metodo pertsonal eta bizkorrak erabiltzen zituzten poliziak ere agertu ziren, horien artean Harry Callahan edo “Popeye” Doyle, Vietnameko Gerrak eta 70eko hamarkadan gertatu ziren aldaketek gizarte osoan izan zuen eragina...
Bullitt (1968) / © Album
- Robert Rossen (2009)
- David Lean (2008-2009)
- Edward Yang (2008)
- Raoul Walsh (2007-2008)
- Koreako zine berria (2007)
- “Indarkeriaren belaunaldia” Iparramerikako zinean (2006-2007)
- Joaquín Jordá (2006)
- John Huston (2006)
- On Kixote zinean (2005-2006)
- Frantziako zinema. Gerraostetik Nouvelle Vague-ra (2005)
- Fritz Lang Amerikan (2004-2005)
- Marc Recha biluzik (2004)
- Akira Kurosawa (2003-2004)
- Adolfo Aristarain & Federico Luppi (2003)
- Eurowestern (2002-2003)
- El joven Ford (2002)
- Lars von Trier (2002)
- Joseph L. Mankiewicz (2001-2002)
- Nuevas miradas del cine asiático (2001)
- Ciencia-ficción europea (2001)
- Rafael Azcona (2000)
- Cine y Derecho (2000)
- King Vidor (1999)
- África Negra rueda (1999)
- Kenji Mizoguchi (1999)
- Pilar Miró (1998)
- Malos en el cine (1998)
- Yasujiro Ozu (1997-1998)
- Theo Angelopoulos (1997)
- Malas en el cine (1997)
- Arturo Ripstein (1996)
- Louis Malle (1996)
- Secundarios y antagonistas del Hollywood clásico (1996)
- Cine e Islam (1995)
- Jean Renoir (1995)
- Wim Wenders (1994-1995)
- Ciencia-ficción USA años 50 (1994)
- Jean-Pierre Melville (1993)
- Sam Fuller (1993)
- Cine japonés (1993)
- Jacques Tati (1992)
- Garay, Guerín, Jordá & Portabella (1992)
- La tentación de Shakespeare (1992)
- Zinea eta indarkeriaren instituzioak (1991)
- Terence Fisher & Hammer Films (1991)
- Dreyer begirada (1991)
- Zine italiarra epiko eta mutua (1990)
- Cocteau eta bere garaia (1990)
- Mintzo den sexua (I) (1990)
- Alfred Hitchcock en Inglaterra (1989)
- Eisenstein & Pudovkin (1989)
- David W. Griffith & Gary Cooper (1989)
- Zinemagintza eta espresionismoa (1988)
